Oudgrieks/Alfabet - Wikibooks (2024)

De uitspraak van het Oudgrieks is analoog met het Latijn en daarom niet zo moeilijk om onder de knie te krijgen. Enkel de vorm van het alfabet kan op het eerste zicht wat moeilijk lijken maar kan snel aangeleerd worden.

Het Griekse alfabet bestaat uit 24 letters.
Je kunt ze hier maken door eerst &# neer te zetten, dan het nummer en dan een; (dus {).
Je kunt ze ook maken door je toetsenbord tweetalig te maken.^[1]

* de ς wordt alleen gebruikt aan het einde van een woord, anders is het een σ.

extra uitleg voor de oorspronkelijke uitspraak:

γ - oorspronkelijk uitgesproken als g in goal (Engels)
η - oorspronkelijk uitgesproken als ê in bête (Frans) (opmerking: langer uitgesproken e).
θ - oorspronkelijk uitgesproken als th in thee (Nederlands)
φ - oorspronkelijk uigesproken als ph in power (Engels, opmerking: dit is de geaspireerde /pʰ/, dit houd in dat er na de "p" een soort uitgeademde "h" weerklinkt - kijk bijvoorbeeld eerst naar het Nederlandse voorbeeld ophouden)
ω - oorspronkelijk uitgesproken als ô in morning (Engels, opmerking: langer uitgesproken o)

Klinkers krijgen aan het begin van een woord een spiritus (Latijn voor "ademtocht"). Dit is een aanblazingsteken en deze worden geschreven als een haakje op of voor de letter. Iedere klinker krijgt een spiritus. Er zijn twee soorten spiriti:

• Een spiritus asper

letterlijk harde/scherpe ademtocht

aangeblazen, extra h-klank;

wordt geschreven als een omgekeerde komma in de lucht: ῾

• En een spiritus lenis

letterlijk zachte ademtocht

niet-aangeblazen, niet uitspreken

wordt geschreven als een komma in de lucht: ᾿

Een voorbeeld van een spiritus lenis voor de hoofdletter Alpha: Ἀ (uitspreken als "a" of "aa")Een voorbeeld van een spiritus asper voor de kleine letter èta: ἡ (uitspreken als "hè")

Als een woord bestaat uit alleen maar kapitalen wordt de spirtius weggelaten en staan er ook geen accenten.

Bij hoofdletters staat de spiritus voor de letter, bijvoorbeeld: Ἀριστοτέλης: Aristoteles.Bij kleine letters staat de spirtius op de letter, bijvoorbeeld: ἡγεμονία: hègemonia.

De letter rho wordt aan het begin van een woord altijd met een spiritus asper geschreven, omdat hij in het Oudgrieks altijd geaspireerd - dus als "rʰo" - werd uitgesproken.

Bij tweeklanken wordt de spiritus op de tweede letter geschreven, ook als de eerste letter een hoofdletter is.

Net als in het Nederlands bestaat er een aantal klinkerkoppels die, indien ze naast elkaar staan, anders worden uitgesproken. Vergelijk met de Nederlandse klank oe, die niet als o-e wordt uitgesproken.

• Alpha + ...
  • Alpha + iōta (αι): ongeveer zoals het Nederlandse tussenwerpsel ai.
  • Alpha + upsilon (αυ): tussen het Nederlandse aw en au.

• Epsilon + ...
  • Epsilon + iōta (ει): tussen de è in blèren en de ej.
  • Epsilon + upsilon (ευ): tussen het Nederlandse ew en eu.

• Ēta + ...
  • Ēta + iōta (ῃ): een combinatie van de è in blèren en een j. De iōta wordt soms onder de ēta geschreven, zoals hiervoor. Dit verschijnsel noemen we - met een Latijnse benaming - 'iōta subscriptum'.

• Omikron + ...
  • Omikron + iōta (οι): ongeveer zoals het Nederlandse oi in "Hoi!"
  • Omikron + upsilon (ου): ongeveer zoals de Nederlandse oe.

• Upsilon + ...
  • Upsilon + iōta (υι): ongeveer zoals het Vlaamse of Surinaamse wie (dus niet met een Noord-Nederlandse, bilabiale b).

• Ōmega + ...
  • Ōmega + iōta (ῳ): ongeveer zoals het Nederlandse ooi. De iōta wordt soms onder de ōmega geschreven. Dit noemen we - met een Latijnse benaming - 'iōta subscriptum'.

In alle andere klinkerkoppels worden de klinkers afzonderlijk uitgesproken, alsof ze gevolgd worden door een medeklinker. Hou er rekening mee dat sommige klinkercombinaties tot contracties leiden.

Het Oud-Grieks kent enkele lange en/of korte klinkers.

• De korte klinkers zijn: epsilon en omikron.
• De klinkers die lang en kort kunnen zijn, zijn: alpha, iōta en upsilon.
• De lange klinkers zijn: èta en omega.

Als een iōta na een omega, èta of alpha komt, wordt de iōta soms onder de desbetreffende letter geplaatst. Dit 'iotacisme' is een verschijnsel uit het latere Grieks, en deed zijn intrede tussen de vijfde en derde eeuw voor Christus. Een omega met een iōta erachter wordt 'ῳ', een èta met een iōta erachter 'ῃ', en een alfa met een iōta erachter 'ᾳ'.

• Tweeklank ει: uit linguïstisch onderzoek blijkt de ei-klank, die eeuwenlang voor deze tweeklank werd gebruikt, niet te kloppen. Men opteert nu eerder voor een lange e (zoals in feest). Dit verklaart inderdaad een aantal merkwaardigheden zoals:
  • De èta is de lange versie van de epsilon. Indien de èta als lange e wordt uitgesproken, lijkt dit correcter dan de ij-klank.
  • De contractieregels bij werkwoorden (zie ook verder) leert dat een epsilon + een epsilon wordt samengetrokken tot een ει. Volgens de klassieke regels uitgesproken als een ij. Waarom de klankverandering naar een ij-klank? indien de ει als een lange e wordt uitgesproken blijkt ook dit probleem opgelost.
  • Waarom zouden de Grieken twee tekens hebben voor dezelfde klank? Indien ει uitgesproken werd als een lange e, dan blijken deze twee tekens toch te verschillen.

De uitspraak van Oudgrieks is zeer verschillend van het Moderne Grieks. Enkele voorbeelden staan hieronder. De moderne Grieken, trots op hun culturele erfgoed, zouden graag zien dat de moderne uitspraakmethode ook gebruikt wordt voor de antieke teksten.

• De bèta (β) wordt in het modern Grieks als de klank v of w uitgesproken. De Grieken hebben vandaag de dag de grootste moeite om de b-klank uit te spreken. Wanneer men dan toch een b nodig heeft (zoals wanneer men de stad Breda bezocht heeft), zal een moderne Griek de combinatie mu-pi (μπ) gebruiken. De naam Bob zal dus in modern Grieks Mπομπ worden geschreven.
• Daarbij wordt de delta (δ) nu als th (Engelse the) uitgesproken. Mocht een Griek toch een d nodig hebben, dan zal hij de combinatie nu-tau (ντ) gebruiken. Dus de naam Debby zal eruitzien als Ντεμπυ.
• Ook worden heel veel klinker(combinatie)s uitgesproken als i. Dat zijn de volgende: ι, υ, ει, οι, η.

1. ↑ http://www.xs4all.nl/~wjsn/tekst/toetsenbordru.htm